Push FTP از SQL Server با xp_cmdshell و CLR راهنمای انتقال فایل

انتقال فایل به FTP از SQL Server: راهنمای عملی برای Push FTP

انتقال فایل به سرورهای FTP (پروتکل انتقال فایل) یک کار رایج در مدیریت داده‌ها و بک‌آپ‌گیری است. در بسیاری از موارد، این فرآیند از سمت کلاینت (به عنوان مثال، کامپیوتر کاربر) آغاز می‌شود که یک عملیات “Pull FTP” محسوب می‌شود. اما در سناریوهایی که نیاز به ارسال خودکار و برنامه‌ریزی‌شده فایل‌ها از سرور به FTP دارید، به چیزی به نام “Push FTP” نیاز پیدا می‌کنید. این مقاله به بررسی چگونگی پیاده‌سازی Push FTP از SQL Server می‌پردازد و دو روش اصلی، یعنی استفاده از `xp_cmdshell` و CLR (Common Language Runtime)، را پوشش می‌دهد.

Push FTP فرآیندی است که در آن SQL Server، به جای انتظار برای درخواست فایل از یک کلاینت، فعالانه فایل‌ها را به یک سرور FTP راه دور ارسال می‌کند. این قابلیت در محیط‌های دیتابیسی بسیار ارزشمند است، به ویژه زمانی که نیاز به موارد زیر دارید:

• ارسال گزارش‌ها و لاگ‌های دیتابیس برای نظارت.
• انتقال فایل‌های بک‌آپ به فضای ذخیره‌سازی ابری یا سرورهای راه دور.
• همگام‌سازی داده‌ها یا اشتراک‌گذاری فایل‌های تولید شده توسط SQL Server با سیستم‌های دیگر.

مقدمه‌ای بر Push FTP و انتخاب ابزار مناسب

پروتکل FTP، اگرچه قدیمی است، اما هنوز هم برای انتقال فایل‌ها در شبکه‌ها به طور گسترده‌ای استفاده می‌شود. SQL Server به طور بومی دستورات FTP را ندارد، بنابراین برای اجرای Push FTP، نیاز به استفاده از روش‌های جانبی داریم. دو رویکرد اصلی برای انجام این کار از طریق SQL Server شامل استفاده از `xp_cmdshell` برای اجرای دستورات سیستم‌عامل و یا بهره‌گیری از قابلیت‌های CLR برای اجرای کد دات‌نت (.NET) در داخل موتور دیتابیس است.

درک نحوه عملکرد پروتکل FTP برای پیاده‌سازی موفق Push FTP ضروری است. FTP از دو اتصال مجزا استفاده می‌کند: یک اتصال کنترلی (Control Connection) که برای ارسال دستورات و دریافت پاسخ‌ها به کار می‌رود و یک اتصال داده‌ای (Data Connection) که برای انتقال واقعی فایل‌ها استفاده می‌شود. این اتصالات می‌توانند به دو صورت فعال (Active) یا غیرفعال (Passive) برقرار شوند که هر کدام مزایا و چالش‌های فایروالی خاص خود را دارند.

پیاده‌سازی Push FTP با استفاده از xp_cmdshell

یکی از ساده‌ترین روش‌ها برای پیاده‌سازی Push FTP در SQL Server، استفاده از دستور `ftp.exe` ویندوز همراه با `xp_cmdshell` است. `xp_cmdshell` یک روال ذخیره‌شده (stored procedure) سیستمی است که به مدیران SQL Server اجازه می‌دهد دستورات سیستم‌عامل را مستقیماً از داخل SQL Server اجرا کنند. این روش نیاز به فعال‌سازی `xp_cmdshell` دارد که می‌تواند نگرانی‌های امنیتی ایجاد کند، زیرا به SQL Server اجازه می‌دهد تا هر دستوری را در سیستم‌عامل اجرا کند.

برای ارسال فایل با استفاده از `ftp.exe` و `xp_cmdshell`، مراحل زیر را دنبال می‌کنیم:

1. **ایجاد یک فایل بچ (Batch File)**: یک فایل متنی شامل دستورات FTP مورد نیاز برای اتصال به سرور FTP، احراز هویت، و ارسال فایل ایجاد می‌کنیم.
2. **اجرای فایل بچ با `xp_cmdshell`**: از `xp_cmdshell` برای اجرای `ftp.exe` و ارجاع به فایل بچ ایجاد شده استفاده می‌کنیم.

مثال زیر نحوه ایجاد و اجرای یک فایل بچ برای ارسال فایل به FTP را نشان می‌دهد. ابتدا، محتویات فایل `ftp_script.txt` را تعریف می‌کنیم:

open your_ftp_server.com
your_ftp_username
your_ftp_password
put C:\your_local_file.txt /remote/path/to/your_file.txt
bye

در این اسکریپت FTP:

• `open your_ftp_server.com`: اتصال به سرور FTP را آغاز می‌کند.
• `your_ftp_username` و `your_ftp_password`: اطلاعات کاربری برای ورود به سرور FTP هستند.
• `put C:\your_local_file.txt /remote/path/to/your_file.txt`: فایل `your_local_file.txt` را از مسیر محلی `C:\` به مسیر `/remote/path/to/your_file.txt` در سرور FTP ارسال می‌کند.
• `bye`: اتصال FTP را می‌بندد.

سپس، با استفاده از `xp_cmdshell`، می‌توانیم این فایل بچ را اجرا کنیم. لازم است `xp_cmdshell` روی سرور SQL فعال شده باشد:

EXEC sp_configure 'show advanced options', 1;
RECONFIGURE;
EXEC sp_configure 'xp_cmdshell', 1;
RECONFIGURE;

پس از فعال‌سازی `xp_cmdshell`، دستور زیر را برای اجرای اسکریپت FTP به کار می‌بریم:

xp_cmdshell 'ftp -s:C:\ftp_script.txt'

این دستور `ftp.exe` را اجرا می‌کند و پارامتر `-s:` به آن می‌گوید که دستورات را از فایل `C:\ftp_script.txt` بخواند. پس از اتمام کار، توصیه می‌شود که `xp_cmdshell` را برای امنیت بیشتر غیرفعال کنید:

EXEC sp_configure 'xp_cmdshell', 0;
RECONFIGURE;
EXEC sp_configure 'show advanced options', 0;
RECONFIGURE;

**ملاحظات امنیتی `xp_cmdshell`:** فعال‌سازی `xp_cmdshell` می‌تواند یک آسیب‌پذیری امنیتی باشد، زیرا مهاجمان می‌توانند از آن برای اجرای دستورات مخرب در سیستم‌عامل سوءاستفاده کنند. استفاده از این روش باید با احتیاط فراوان و تنها در صورت لزوم و با کنترل دسترسی‌های دقیق انجام شود.

پیاده‌سازی Push FTP با استفاده از CLR

برای کنترل بیشتر، انعطاف‌پذیری بالاتر، و امنیت بهتر، استفاده از CLR در SQL Server یک گزینه برتر است. CLR به شما اجازه می‌دهد تا کد دات‌نت (مانند C# یا VB.NET) را مستقیماً در داخل SQL Server بنویسید و اجرا کنید. این رویکرد امکان استفاده از کلاس‌های قدرتمند دات‌نت برای شبکه‌سازی، از جمله کلاس‌های مربوط به FTP (مانند `FtpWebRequest`) را فراهم می‌کند. برخلاف `xp_cmdshell`، کد CLR در یک محیط امن‌تر (sandbox) اجرا می‌شود و دسترسی به منابع سیستم‌عامل را می‌توان با دقت بیشتری کنترل کرد.

برای پیاده‌سازی Push FTP با CLR، مراحل کلی به شرح زیر است:

1. **نوشتن کد C# برای Push FTP**: یک Assembly (مونتاژ) دات‌نت حاوی منطق ارسال فایل FTP را ایجاد می‌کنیم.
2. **استقرار Assembly در SQL Server**: Assembly را در SQL Server رجیستر می‌کنیم.
3. **ایجاد یک تابع یا روال SQL**: یک تابع یا روال ذخیره‌شده (stored procedure) SQL ایجاد می‌کنیم که کد CLR را فراخوانی می‌کند.

در اینجا یک مثال از کد C# برای ارسال فایل به FTP با استفاده از CLR آمده است. این کد را می‌توان در Visual Studio کامپایل کرد تا یک فایل DLL تولید شود:

using System;
using System.Data;
using System.Data.SqlClient;
using System.Data.SqlTypes;
using System.IO;
using System.Net;
using Microsoft.SqlServer.Server;

public partial class FtpPush
{
    [SqlFunction(DataAccess = DataAccessKind.None, SystemDataAccess = SystemDataAccessKind.None)]
    public static SqlString SendFtp(SqlString ftpUri, SqlString username, SqlString password, SqlString localFilePath)
    {
        try
        {
            if (ftpUri.IsNull || username.IsNull || password.IsNull || localFilePath.IsNull)
            {
                return new SqlString("Error: All parameters must be provided.");
            }

            string uri = ftpUri.Value;
            string user = username.Value;
            string pass = password.Value;
            string localPath = localFilePath.Value;

            using (WebClient client = new WebClient())
            {
                client.Credentials = new NetworkCredential(user, pass);
                client.UploadFile(uri, "STOR", localPath);
            }
            return new SqlString("File uploaded successfully.");
        }
        catch (WebException wex)
        {
            if (wex.Response != null)
            {
                using (FtpWebResponse response = (FtpWebResponse)wex.Response)
                {
                    return new SqlString($"FTP Error ({response.StatusCode}): {response.StatusDescription}");
                }
            }
            return new SqlString($"Network Error: {wex.Message}");
        }
        catch (Exception ex)
        {
            return new SqlString($"General Error: {ex.Message}");
        }
    }
}

پس از کامپایل کردن این کد C# به یک فایل DLL (مثلاً `FtpPush.dll`)، باید آن را در SQL Server فعال و رجیستر کنید. قبل از آن، لازم است CLR را در SQL Server فعال کنید و به SQL Server اجازه دسترسی خارجی بدهید:

EXEC sp_configure 'show advanced options', 1;
RECONFIGURE;
EXEC sp_configure 'clr enabled', 1;
RECONFIGURE;

ALTER DATABASE YOUR_DATABASE SET TRUSTWORTHY ON; 
-- OR using UNSAFE ASSEMBLY if TRUSTWORTHY is not an option for security reasons.
-- Example for UNSAFE:
-- ALTER DATABASE YOUR_DATABASE SET TRUSTWORTHY OFF;
-- CREATE ASYMMETRIC KEY FtpPushKey FROM EXECUTABLE FILE = 'C:\Path\To\FtpPush.dll';
-- CREATE LOGIN FtpPushLogin FROM ASYMMETRIC KEY FtpPushKey;
-- GRANT UNSAFE ASSEMBLY TO FtpPushLogin;

حالا، Assembly را در دیتابیس خود ایجاد کنید و سپس یک تابع SQL برای فراخوانی آن تعریف نمایید:

CREATE ASSEMBLY FtpPushAssembly
FROM 'C:\Path\To\FtpPush.dll'
WITH PERMISSION_SET = EXTERNAL_ACCESS; -- Or UNSAFE if using the UNSAFE method above

CREATE FUNCTION SendFtpFile (
    @ftpUri NVARCHAR(MAX),
    @username NVARCHAR(MAX),
    @password NVARCHAR(MAX),
    @localFilePath NVARCHAR(MAX)
)
RETURNS NVARCHAR(MAX)
AS EXTERNAL NAME FtpPushAssembly.FtpPush.SendFtp;

پس از ایجاد تابع، می‌توانید آن را به سادگی از داخل SQL Server فراخوانی کنید:

SELECT dbo.SendFtpFile(
    'ftp://your_ftp_server.com/remote/path/to/your_file.txt',
    'your_ftp_username',
    'your_ftp_password',
    'C:\your_local_file.txt'
);

**ملاحظات امنیتی CLR:** فعال‌سازی `TRUSTWORTHY ON` برای دیتابیس می‌تواند خطرات امنیتی داشته باشد. در محیط‌های تولیدی (production)، بهتر است از روش `UNSAFE ASSEMBLY` با استفاده از امضای دیجیتال و کلیدهای نامتقارن برای کنترل دقیق‌تر مجوزها استفاده کنید، همانطور که در کامنت‌های کد بالا اشاره شد. این کار امنیت را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد.

ملاحظات تکمیلی و بهترین شیوه‌ها

صرف نظر از روش انتخابی ( `xp_cmdshell` یا CLR)، چندین نکته مهم وجود دارد که باید در نظر گرفته شوند:

• **امنیت اعتبارنامه‌ها (Credentials Security)**: هرگز اطلاعات کاربری FTP را مستقیماً در کد یا اسکریپت‌ها به صورت متن ساده (plain text) ذخیره نکنید. از روش‌های امن برای مدیریت رمز عبور مانند Azure Key Vault، SQL Server Credential Manager یا رمزگذاری استفاده کنید.
• **فایروال (Firewall)**: اطمینان حاصل کنید که فایروال سرور SQL شما اجازه ترافیک خروجی به پورت‌های FTP (پورت 21 برای کنترل و پورت‌های بالا برای داده) را می‌دهد. در حالت فعال FTP، پورت‌های ورودی نیز ممکن است لازم باشد.
• **مدیریت خطا (Error Handling)**: در هر دو روش، مدیریت خطای مناسب برای شناسایی مشکلات در فرآیند انتقال فایل ضروری است. کدهای CLR ارائه شده دارای مدیریت خطا است و در مورد `xp_cmdshell` باید خروجی دستور را بررسی کنید.
• **جایگزین‌ها (Alternatives)**: برای انتقال فایل‌های حساس، پروتکل‌های امن‌تری مانند SFTP (SSH File Transfer Protocol) یا FTPS (FTP Secure) را در نظر بگیرید. این پروتکل‌ها رمزگذاری را برای داده‌ها و اعتبارنامه‌ها فراهم می‌کنند. SQL Server به طور مستقیم از SFTP پشتیبانی نمی‌کند، اما می‌توانید از ابزارهای شخص ثالث یا کتابخانه‌های CLR که از SFTP پشتیبانی می‌کنند، استفاده کنید.
• **SSIS (SQL Server Integration Services)**: برای انتقال فایل‌های پیچیده‌تر و با قابلیت‌های ETL (Extract, Transform, Load)، SSIS یک راه حل قدرتمند است که دارای وظایف داخلی FTP برای مدیریت انتقال فایل است.

نتیجه‌گیری

پیاده‌سازی Push FTP از SQL Server امکان اتوماسیون انتقال فایل‌ها را فراهم می‌کند که برای بک‌آپ‌گیری، گزارش‌دهی و همگام‌سازی داده‌ها حیاتی است. در حالی که `xp_cmdshell` یک راه حل سریع و آسان است، استفاده از CLR برای Push FTP کنترل بیشتر، انعطاف‌پذیری و امنیت بالاتری را ارائه می‌دهد. انتخاب بین این دو روش به نیازهای خاص، ملاحظات امنیتی و سطح تخصص شما بستگی دارد. همواره بهترین شیوه‌ها را در مورد امنیت و مدیریت خطا رعایت کنید تا از یک عملیات انتقال فایل قابل اعتماد و امن اطمینان حاصل شود.